شابک چیست؟

شابک چیست؟

شابک مخفف "شماره استاندارد بین ‌المللی کتاب" است. این کد ۱۳ رقمی به هر کتاب اختصاص داده می ‌شود تا شناسایی آن در سطح جهانی امکان‌ پذیر باشد. هدف اصلی شابک، ایجاد نظم در بازار نشر و تسهیل در جستجو، فروش و توزیع کتاب ‌ها است. با استفاده از این کد، هر کتاب به ‌طور منحصر به فرد شناسایی می ‌شود و از تداخل و اشتباه در شناسایی کتاب‌ ها جلوگیری می‌ کند. این کد برای تمام کتاب ‌های چاپی و دیجیتال قابل استفاده است. شابک به ناشران، کتاب فروشان و کتابخانه ‌ها کمک می ‌کند تا اطلاعات مربوط به کتاب ‌ها را به‌ راحتی ثبت و مدیریت کنند. ثبت شابک برای هر کتاب یک ضرورت در فرآیند انتشار و توزیع است.

کاربرد شابک

- شناسایی جهانی کتاب: با استفاده از کد شابک بین‌ المللی، هر کتاب در سراسر دنیا به صورت یکتا و بدون ابهام شناسایی می‌ شود.
- تسهیل در فروش کتاب: داشتن شماره شابک شرط اصلی فروش کتاب در فروشگاه ‌های فیزیکی و اینترنتی است.
- مدیریت موجودی کتابخانه ها و فروشگاه ها: شابک کلید اصلی ثبت و مدیریت موجودی کتاب‌ ها در سیستم‌ های کتابخانه ‌ای و فروشگاهی است.
- نظم بخشیدن به صنعت نشر: سازمان شابک ایران با صدور کد شابک به نظم و استاندارد سازی انتشار کتاب ‌ها کمک می ‌کند.
- ضرورت در دریافت فیپا: برای دریافت فیپا، ثبت شابک الزامی است و بدون آن صدور اطلاعات فهرست ‌نویسی ممکن نیست.
- اهمیت برای کتاب های دیجیتال: کتاب‌ های الکترونیکی نیز برای عرضه در فروشگاه‌ های آنلاین جهانی نیاز به شابک کتاب‌ های الکترونیکی دارند.
- پیگیری و استعلام راحت: از طریق استعلام شابک، اطلاعات کامل کتاب ‌ها به راحتی در دسترس ناشرین، فروشندگان و خریداران قرار می ‌گیرد.

شابک به چه محصولاتی اختصاص می‌ یابد؟

- کتاب های چاپی: تمام کتاب ‌های چاپ شده برای فروش یا توزیع رسمی نیاز به ثبت شابک کتاب دارند.
- کتاب های الکترونیکی: کتاب ‌های دیجیتال مانند فایل ‌های پی دی اف یا ای پاب باید دارای شابک کتاب ‌های الکترونیکی باشند.
- کتاب های صوتی: کتاب ‌های صوتی فیزیکی یا دیجیتال نیز نیازمند دریافت شابک برای طبقه ‌بندی و فروش هستند.

- نرم افزار های آموزشی: نرم افزار های آموزشی با محتوای استاندارد، در صورت داشتن ویژگی‌ های نشر رسمی، باید درخواست شابک بدهند.
- بسته های چند رسانه ای: محصولاتی که ترکیبی از کتاب و فایل‌ های صوتی یا تصویری هستند، باید دارای شابک مخصوص بسته‌ های چند رسانه‌ ای باشند.
- اسناد آموزشی رسمی: اسناد آموزشی منتشر شده توسط نهاد های معتبر، در صورت توزیع گسترده، نیاز به ثبت شابک دارند.

شابک چند رقمی است و چه بخش ‌هایی دارد؟

شابک معمولا سیزده رقمی است و بخش های آن به ترتیب شامل موارد زیر است:
- سه رقم اول: پیش شماره کتاب که معمولا ۹۷۸ یا ۹۷۹ است و نشان دهنده استاندارد شابک است.
- بخش دوم: کد کشور یا زبان که معمولاً بین یک تا پنج رقم دارد (مثلاً ۹۶۴ برای ایران).
- بخش سوم: کد ناشر که طول آن متغیر است و به ناشر خاصی اختصاص دارد
- بخش چهارم: کد عنوان کتاب که به هر کتاب منتشر شده توسط ناشر اختصاص داده می شود.
- آخرین رقم: عدد کنترل یا چک دیجیت که برای اطمینان از صحت شابک استفاده می شود.
به طور کلی طول بخش های کد ناشر و کد عنوان کتاب متفاوت است تا مجموع ارقام به ۱۳ برسد.

اهمیت دریافت شابک

شابک برای شناسایی یکتای کتاب ‌ها در بازار نشر و توزیع آن ها بسیار مهم است، زیرا این کد منحصر به فرد باعث می ‌شود که هر کتاب به طور دقیق و بدون تداخل با دیگر کتاب‌ ها شناسایی شود. بدون شابک، ثبت، فروش و توزیع کتاب در کتاب فروشی ‌ها، فروشگاه‌ های آنلاین و کتابخانه‌ ها ممکن نیست. علاوه بر این، شابک برای جستجو و استعلام سریع اطلاعات کتاب در پایگاه ‌های داده مختلف بسیار کاربردی است. همچنین، دریافت شابک یکی از پیش‌ نیازهای ضروری برای دریافت مجوز های قانونی مانند فیپا و ثبت رسمی کتاب در مراجع معتبر است. این کد به ناشران و نویسندگان کمک می‌ کند تا حقوق مادی و معنوی خود را ثبت کنند و از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنند

شابک را از کجا دریافت کنیم؟

برای دریافت شابک در ایران، باید به سایت رسمی سامانه مدیریت شابک ایران مراجعه کنید. این سامانه زیر نظر خانه کتاب و ادبیات ایران و با همکاری کتابخانه ملی فعالیت می‌ کند. ناشران، نویسندگان مستقل و موسسات نشر می‌ توانند از طریق این سامانه به آدرس www.isbn.ir اقدام به درخواست شابک کنند. در این سایت امکان ثبت نام ناشر، درخواست شماره شابک برای کتاب ‌های چاپی و دیجیتال، پیگیری درخواست شابک و استعلام شابک نیز فراهم شده است. همچنین تمامی مراحل دریافت شابک به صورت الکترونیکی انجام می‌ شود و نیازی به مراجعه حضوری نیست.

مدارک لازم برای دریافت شابک

- مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقیقی: تصویر کارت ملی، شناسنامه، فرم درخواست شابک و در صورت نیاز معرفی نامه یا نمونه قرارداد نویسنده.
- مدارک مورد نیاز برای ناشران رسمی: تصویر مجوز نشر، کارت ملی مدیر مسئول، فرم درخواست شابک و مشخصات کامل کتاب.
- مدارک برای کتاب ‌های الکترونیکی: فایل نمونه کتاب دیجیتال، فرم درخواست مخصوص و اطلاعات دقیق فرمت فایل (پی دی اف، ای پاب و غیره).
- مدارک برای بسته ‌های چند رسانه‌ ای: ارائه مدارک عمومی به همراه شرح کامل محتوای بسته چندرسانه‌ ای برای دریافت کد شابک بین‌المللی.
تکمیل اطلاعات پیش از خرید شابک ضروری است و بدون مدارک کامل امکان نحوه پیگیری صدور شابک یا دریافت آن وجود ندارد. همچنین هزینه دریافت شابک و مدت زمان صدور شابک به صحت مدارک بستگی دارد.

مراحل دریافت شابک کتاب

- جمع‌ آوری اطلاعات کامل کتاب: عنوان دقیق کتاب، نام نویسنده یا نویسندگان، زبان اثر، نوع انتشار (چاپی یا دیجیتال) و رده‌ بندی سنی و موضوعی. این مرحله، پایه ‌ای‌ ترین گام برای ثبت دقیق شابک است.
- تکمیل فرم درخواست آنلاین: فرم رسمی درخواست شابک را از وب ‌سایت سازمان شابک ایران دریافت کرده و اطلاعات خواسته شده را با دقت و صحت تکمیل کنید.
- آماده ‌سازی مدارک مورد نیاز: مدارک لازم شامل، تصویر کارت ملی، مجوز نشر (برای ناشران رسمی)، فرم درخواست تکمیل شده و در صورت انتشار دیجیتال و فایل نمونه کتاب می‌ باشد.
- ارسال مستندات به سازمان شابک: مدارک و فرم ‌ها باید به صورت الکترونیکی یا حضوری به سامانه شابک ارسال شود. صحت و کامل بودن مدارک در این مرحله اهمیت حیاتی دارد.
- پرداخت هزینه ثبت شابک: در صورتی که ناشر خصوصی یا نویسنده مستقل باشید، لازم است هزینه ثبت شابک را طبق تعرفه‌ های رسمی پرداخت کنید.
- بررسی و ارزیابی مدارک: پس از دریافت مدارک، سازمان شابک آن ‌ها را ارزیابی می ‌کند. در صورت نقص در مستندات، درخواست برگشت داده خواهد شد.
- صدور کد شابک: پس از تایید مدارک، شماره شابک صادر شده و تحویل متقاضی می ‌شود. این کد باید روی پشت جلد و صفحه شناسنامه کتاب درج گردد.
- ثبت رسمی در کتابخانه ملی: در پایان، اطلاعات کتاب به همراه کد شابک در پایگاه داده کتابخانه ملی ایران ثبت می‌ شود و کتاب به صورت رسمی وارد چرخه نشر می ‌گردد.

نحوه استعلام شابک کتاب؛ جستجوی کتاب با شماره شابک آن

- مراجعه به سامانه ‌های معتبر: برای بررسی صحت شابک، به سایت کتابخانه ملی ایران برای آثار داخلی یا ISBN International  برای کتاب ‌های جهانی مراجعه کنید.
- ورود شماره شابک: کد ۱۳ رقمی (یا ۱۰ رقمی قدیمی) را بدون خط فاصله و با دقت در قسمت جستجو وارد نمایید.

- مشاهده مشخصات کتاب: پس از ثبت کد، اطلاعاتی همچون عنوان، نویسنده، ناشر و سال انتشار نمایش داده می‌ شود که اعتبار ثبت کتاب را تایید می ‌کند.
- جستجو از طریق فروشگاه‌ ها و کتابخانه ها: با وارد کردن شابک در وب‌ سایت ‌هایی مانند Amazon، Google Books یا پایگاه ‌های داده کتابخانه ‌های معتبر می‌ توانید اطلاعات جامع کتاب را مشاهده کنید.

نکات مهم در رابطه با دریافت شابک

- یک شابک برای هر قالب: کتاب چاپی و الکترونیکی، هرکدام شابک جداگانه نیاز دارند. یک کد برای هر نسخه.
- شابک، قبل از انتشار: ثبت شابک باید پیش از چاپ یا ارائه عمومی انجام شود و در صفحات کتاب درج گردد.
- اطلاعات کامل: هنگام ثبت، اطلاعاتی مثل عنوان نهایی، نام نویسنده، زبان و نوع اثر باید دقیق ارائه شود.
- هر تغییر بزرگ، شابک جدید می ‌خواهد: تغییر در عنوان، ناشر یا فرمت انتشار نیاز به دریافت شابک جدید خواهید داشت.
- چه کسی مسئول است؟: اگر کتاب توسط ناشر رسمی چاپ می‌ شود، ناشر مسئول است. نویسندگان مستقل باید شخصاً اقدام کنند.
- هزینه شابک متغیر است: قیمت شابک وابسته به سیاست‌ های جاری و تعداد درخواست است؛ حتماً پیش از اقدام، استعلام بگیرید.
- تفاوت شابک با فیپا: شابک فقط شماره شناسایی است. فیپا شامل اطلاعات کامل کتاب شناسی می‌ شود. هر دو برای انتشار لازم هستند.
- بعد از دریافت، استعلام فراموش نشود: حتماً شابک را در سامانه ‌های رسمی جستجو کنید تا از ثبت صحیح آن مطمئن شوید.

تفاوت شابک با فیپا

تفاوت شابک و شاپا

فرق شابک با شابک الکترونیکی (e-ISBN)

آیا دریافت شابک اجباری است؟

در بسیاری از کشور ها، از جمله ایران، گرفتن شابک برای کتاب‌ ها اجباری نیست، اما برای انتشار رسمی و توزیع گسترده ضروری است. اگر نویسنده یا ناشر قصد دارد کتاب خود را در کتاب فروشی ‌ها، فروشگاه‌ های آنلاین و کتابخانه‌ ها عرضه کند، داشتن شابک الزامی است. این کد به شناسایی یکتای کتاب کمک کرده و فرآیند های فروش و توزیع را تسهیل می‌ کند. همچنین برای دریافت فیپا و سایر مجوز های قانونی، شابک یکی از پیش‌ نیازها به حساب می ‌آید. بنابراین، شابک برای هر کتابی که به صورت حرفه‌ ای منتشر می ‌شود، ضروری است.

آیا برای پایان نامه هم باید شابک گرفت؟

پایان ‌نامه‌ ها معمولاً نیاز به شابک ندارند زیرا به صورت محدود و برای اهداف دانشگاهی منتشر می ‌شوند. اما اگر پایان‌ نامه قرار است به صورت کتاب چاپ شود و برای فروش یا توزیع عرضه گردد، دریافت شابک الزامی است. در این صورت، نویسنده یا ناشر باید برای نسخه چاپی پایان‌ نامه شابک دریافت کند تا بتواند آن را به طور رسمی در کتاب فروشی ‌ها یا پایگاه‌ های آنلاین توزیع نماید. در کل، برای پایان‌ نامه‌ های چاپی و تجاری دریافت شابک ضروری است.

اگر شابک کتاب اشتباه باشد چه اتفاقی می ‌افتد؟

در فرآیند نشر، توزیع و فروش آن مشکلاتی ایجاد می ‌شود. شابک به عنوان کد یکتا برای شناسایی کتاب ‌ها استفاده می ‌شود و اشتباه در وارد کردن یا تخصیص آن می ‌تواند منجر به گم شدن کتاب در پایگاه‌ های داده یا مشکلات در ثبت آن در کتابخانه ‌ها و فروشگاه ‌ها شود. در صورت اشتباه عمده در شابک، ممکن است نیاز به اصلاح و چاپ مجدد کتاب باشد که باعث هزینه‌ های اضافی و تأخیر می ‌شود. همچنین، اشتباه در شابک می ‌تواند مشکلات حقوقی برای ناشر یا نویسنده ایجاد کند.

سوالات متداول

1- شابک فقط برای کتاب‌ های چاپی است؟
خیر، شابک برای هر دو نوع کتاب‌ های چاپی و دیجیتال قابل استفاده است.
2- چگونه می‌ توان شابک دریافت کرد؟
شابک از طریق سازمان شابک ایران یا نهاد های مشابه جهانی قابل دریافت است.
3- آیا شابک برای هر کتابی ضروری است؟
بله، شابک برای هر کتاب منتشر شده در بازار نیاز است.
4- هزینه دریافت شابک چقدر است؟
هزینه دریافت شابک بستگی به تعداد کتاب ‌ها و فرآیند های اجرایی دارد.
5- آیا می ‌توان شابک را تغییر داد؟
خیر، شابک به هر کتاب اختصاصی است و تغییر آن ممکن نیست.
6- شابک به کتاب ‌های ترجمه شده اختصاص می ‌یابد؟
بله، هر نسخه از کتاب ترجمه شده باید شابک منحصر به فرد خود را داشته باشد.
7- شابک برای کتاب‌ های الکترونیکی از کتاب‌ های چاپی متفاوت است؟
خیر، شابک برای کتاب‌ های چاپی و دیجیتال مشابه است، اما برای کتاب‌ های الکترونیکی به عنوان شابک الکترونیکی  (e-ISBN) شناخته می ‌شود.
8- آیا شابک برای همه ناشران لازم است؟
بله، برای هر ناشری که قصد چاپ کتاب دارد، دریافت شابک ضروری است.