قطع کتاب چیست؟

اهمیت طراحی استاندارد قطع کتاب

هنگامی که به عنوان یک ناشر به طراحی قطع کتاب می پردازید، می بایست توجه خود را روی استاندارد بودن ابعاد جلد و صفحات کتاب در دست چاپ، متمرکز کنید. تعیین چارچوب کتاب برای توزیع و پخش در مراکز فرهنگی کشور، دید شما را پیرامون اندازه طرح جلد کتاب، وسیع می سازد. به این ترتیب می توانید حدس بزنید، کتابی که به منظور استفاده در حوزه فرهنگی خاصی منتشر می شود، باید از چه قطعی برخوردار باشد. گاهی اوقات، سرپرست نویسندگان و یا گردآورنده یک کتاب، پیرامون اندازه ابعاد کتاب به شما سفارش های لازم را می دهد. بر همین مبنا می توانید، ابعاد مورد انتظار کتاب درخواستی سفارش دهندگان را تخمین بزنید. صفحه آرایی کتاب پس از تعیین مقیاس کتاب در دست چاپ، با خلاقیت بیشتری انجام می شود.

ناشران کتاب معمولا برای کتبی که اندازه سفارشی خاصی روی میز ندارند، قطع را بر حسب استانداردهای نشر موجود در چاپخانه خود در نظر می گیرند. مؤسسات نشر فنی کتاب، توجه خاصی را به فونت نوشتاری مورد نیاز صفحات، معطوف می سازند. چنانچه در صفحه آرایی طرح روی جلد کتاب به ابعاد فونت عنوان کتاب توجه شود، استاندارد طرح جلد در قطع خوانا و جذاب، به چاپ می رسد. در صورتی که فرم استخدام برای عناوین شغلی مؤلف، طراح جلد و ویراستار یک مرکز نشر فرهنگی کتاب پر می کنید، ترجیحا باید قطع استاندارد کتاب را بشناسید. از همین رو ناشران و دست اندرکاران یک مرکز فرهنگی نشر، عمدتا به قطع استاندارد صفحات کتاب ها، اشراف کامل دارند.

انواع قطع کتاب رایج در مراکز نشر کتاب

در چاپخانه ها عمدتا کتب را بر اساس دفعات تعداد تا زدن کاغذ چاپ و نشر در قطع های وزیری، رحلی، جیبی، خشتی و ... به چاپ می رسانند. قطع های وزیری، کتابهایی را تحت لوای چاپ خود قرار می دهد، که کاغذ چهار ورقی با هشت صفحه داشته باشد. کتابهای دارای هشت ورق با شانزده صفحه، در مجموعه قطع رقعی قرار می گیرند. همچنین کتاب هایی با کاغذ دو ورقی چهار صفحه ای جزو قطع رحلی، قلمداد می شوند. جدول زیر، شما را با ابعاد مربوط به هر یک از قطع های رایج کتاب در انتشارات آشنا می سازد:

تأثیر محتوای کتاب بر قطع کتاب

محتوا یا درون مایه کتاب، به طور قطع، روی انتخاب قطع کتاب سپرده شده به دست ناشر، تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، کارمندان چاپخانه ها برای انتشار شعرهای کوتاه سپید در یک مجموعه مشترک و یا مستقل، هر صفحه از کتاب را به یک شعر مجزا در قطع خاص، اختصاص می دهند. همچنین اینکه کتاب شما برای کدام رنج سنی به انتشار میرسد، مطمئنا سرنوشت قطع نهایی کتاب در دست چاپ را تعیین می کند. از این رو، کتاب های کودک و نوجوان با توجه به صفحه آرایی طرح جلد و تصویر پردازی های صفحات کتاب، در سایز های کوچک و بزرگ تولید می شوند. روی همین حساب، تنوع قطع چاپ کتاب در گروه سنی و کودک و نوجوان در بازار بسیار مشهود است.

ناشر، با توجه به تجربه ای که در زمینه اندازه کتاب بر اساس درون مایه موجود در متون آن دارد، تصمیم به انتخاب قطع و جلد صفحات می گیرد. محتوای کتاب گاهی اوقات، مطابق با نیاز جامعه کتابخوان به صورت جیبی و یا سایز بزرگ به چاپ می رسد. به عنوان مثال، دوبیتی های باباطاهر عریان هم در سایز کوچک دیوان جیبی و هم در سایز معمولی انتشار یافته است. کتاب های درسی نیز بر حسب آنکه حل المسائل (کتاب کمک درسی) باشند؛ و یا ویژه تست کنکور طراحی شوند، قطع نشر متفاوتی دارند. تعداد جلد یک کتاب هم امکان دارد، که نظر مؤسسه تألیف و چاپ کتاب را برای تعیین قطع چاپ کتاب، تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر آن، قیمت کتاب در دست نشر، روی قطع محتوای کتاب تأثیر بسزایی خواهد داشت.